W ramach projektu „Strażnicy dostępności”, zespół projektowy Warmińsko-Mazurskiego Sejmiku Osób Niepełnosprawnych zdecydował się sprawdzić plany architektoniczne gruntownie przebudowywanego dworca PKP Olsztyn Główny, wraz z przejściem podziemnym i peronami, pod kątem dostępności dla osób ze szczególnymi potrzebami.
Dworzec kolejowy PKP Olsztyn Główny jest jednym z najważniejszych obiektów użyteczności publicznej w mieście, to jedna z jego wizytówek. Niestety, stan obiektu od lat budzi wiele emocji wśród mieszkańców Olsztyna i odwiedzających region turystów.
Pierwszy budynek dworca powstał w 1872 roku. 30 lat później wydrążono tunel pod torami i peronami. Budynek spłonął podczas walk w 1945 roku, odbudowano go po trzech latach, jednak już w zmienionej formie. Pod koniec lat 60. stwierdzono, że nie spełnia ówczesnych wymogów. Budynek rozebrano, a w 1971 roku oddano do użytku jego nową wersję. Przez lata podróżni korzystali więc z elementów stacji (budynek dworca, perony, przejście podziemne itd.), pochodzących z różnych epok, będących mieszanką stylów architektonicznych.
Niestety, po 50 latach od budowy dworzec Olsztyn Główny już tylko straszył swym wyglądem, był brudny i zaniedbany. Nie spełniał też wymogów dostępności dla osób ze szczególnymi potrzebami. Podjęto decyzję o zburzeniu starego dworca i budowie nowego. Po wielu latach, w połowie 2022 r. rozpoczęto prace.
Budowa nowego dworca to tak naprawdę dwie inwestycje, realizowane przez dwie spółki. PKP S.A. w listopadzie 2021 r. rozstrzygnęło przetarg na wykonanie nowego budynku dworca wraz z przyległym do niego peronem 1, natomiast PKP PLK dwa miesiące wcześniej wybrało wykonawcę przebudowy peronów, torów i przejścia podziemnego, które prowadzić będzie także na osiedle Zatorze.
Planowany monitoring miał na celu weryfikację stosowania zasad projektowania uniwersalnego (zgodnie z rozporządzeniem 1300/2014 z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie technicznych specyfikacji interoperacyjności odnoszących się do dostępności systemu kolei Unii dla osób niepełnosprawnych i osób o ograniczonej możliwości poruszania się, zwanym
TSI PRM) w przypadku dwóch inwestycji w obrębie dworca PKP Olsztyn Główny: budowy nowego budynku dworca oraz przebudowy peronów i przejścia podziemnego. Zespół projektowy zdecydował się na weryfikację na samym początku inwestycji – póki jeszcze jest na to czas i możliwe są ewentualne poprawki i uzupełnienia.
Z badania wynika, że projektanci nowego budynku dworca PKP Olsztyn Główny, wraz z peronami i przejściem podziemnym, generalnie uwzględnili zasady projektowania uniwersalnego, powinni jednak zwrócić uwagę na kilka elementów, które pozwolą zapewnić pełną dostępność dla osób z różnego rodzaju niepełnosprawnościami. Wymienić należy przede wszystkim dostępność pomieszczeń biurowych, co pozwoli na zatrudnianie osób z niepełnosprawnościami, a także dostępność tymczasowego budynku dworca, powstałego na czas budowy.
Rekomendacje obejmują więc następujące obszary:
- Należy zapewnić nie tylko pełną dostępność przestrzeni służącej obsłudze podróżnych, ale także przestrzeni biurowej i zaplecza. Pozwoli to bez przeszkód zatrudniać na dworcu osoby z niepełnosprawnościami.
- Powstały na czas budowy nowego dworca budynek tymczasowy także powinien być dostępny dla osób z niepełnosprawnościami. Dotyczy to w szczególności poczekalni oraz toalety, a także zapewnienia miejsc parkingowych przed budynkiem. Budowa dla wszystkich pasażerów będzie czasem wyrzeczeń, nie może jednak oznaczać wykluczania osób z niepełnosprawnościami.
- Należy podkreślić, że używany w dokumentach projektowych termin „winda” oznacza dźwig osobowy, a nie podnośnik pionowy. Słusznie, ponieważ są to urządzenia o zupełnie innej specyfice i różnym przeznaczeniu. Windy muszą być jednak także udźwiękowione (tj. zapewniać informację głosową) oraz wyposażone w oznaczenia w alfabecie Braille’a.
- Warto zadbać o wyposażenie dworca (nie tylko samych kas) w pętle indukcyjne dla osób słabosłyszących, korzystających z aparatów słuchowych.
- Warto też raz jeszcze pochylić się nad dostępnością elementów inwestycji, wpisanych do rejestru zabytków, by także one spełniały normy rozporządzenia TSI PRM.